5 listopada w 85 rocznicę wypędzenia Wielkopolan z ich domów przez Niemców, w Poznaniu odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika poświęconego Wielkopolanom wypędzonym, ograbionym, uwięzionym, zamęczonym przez Niemców podczas okupacji w latach 1939-1945. Autorem monumentu jest prof. Karol Badyna. Pomnik przedstawia sylwetki ludzi w różnym wieku, stłoczonych na małym obszarze, przerażonych, nie znających swego losu. Do 1944 r. z Kraju Warty do Generalnego Gubernatorstwa wypędzono ponad 280 tys. osób. Wypędzenia i rugi dotknęły prawie 350 tys. Polaków w Kraju Warty. Obóz przesiedleńczy dla Polaków tzw. Lager Glowna utworzony został decyzją okupacyjnego nadburmistrza Poznania, Gerharda Schefflera. Niemcy do tego byli doskonale przygotowani jeszcze przed rozpoczęciem wojny. Listy powstańców wielkopolskich, ludzi nauki i kultury, przedsiębiorców, lekarzy, nauczycieli, księży, urzędników państwowych, kupców i rzemieślników, oficerów Wojska Polskiego, przygotowano na podstawie informacji pochodzących od zamieszkałych te tereny Niemców. Był to element wielkiej zbrodniczej akcji, która miała na celu germanizację całego regionu. Siłą przesiedlonych zostały setki tysięcy Polaków. Ich mienie zostało rozgrabione i przekazane Niemcom. Wielu wygnańców umieszczono w obozach, Forcie VII i więzieniach. Ci najczęściej ginęli. Wśród nich byli także Kresowianie, którzy przybyli do Poznania by tworzyć Uniwersytet Poznański lub pracować na rzecz rozwoju naukowego lub gospodarczego miasta. Wśród nich byli: prof. Stanisław Pawłowski, geograf, rozstrzelany 6 stycznia 1940 r., którego dwoje dzieci straciło życie w Auschwitz, prof. Edward Klich etnograf badający folklor cygański, rozstrzelany w listopadzie lub w grudniu 1939 r. – jego ciężko chora żona w późniejszym czasie aresztowana i osadzona w obozie Bergen Bełzen została zamordowana, Mikołaj Kiedacz wiceprezydent Poznania rozstrzelany 25 października 1939 r. Niemcy nie oszczędzali rodzin skazanych.
Na obrzeżach parku im. K. Marcinkowskiego przy styku ul. Towarowej oraz Powstańców Wielkopolskich stanął monument, o który walczyli dawni wygnańcy i ich potomkowie. Wiele lat trwały starania, by uczcić pamięć ofiar tamtego okresu. Na uroczystość przybyli przedstawiciele wszystkich organizacji rządowych, samorządowych, organizacji społecznych i patriotycznych, a przede wszystkim osoby wygnane oraz ich potomkowie i rodziny. Przemawiał prezydent Poznania Jacek Jaśkowiak, dr. hab. Rafał Reczek, dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu. Odsłonięcia pomnika dokonali: Aleksandra Bendkowska reprezentująca Stowarzyszenie Społeczny Komitet Budowy Pomnika Wypędzonych w Poznaniu, Prezydent Miasta Poznania Jacek Jaśkowiak, Dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN Adam Siwek oraz rzeźbiarz Karol Badyna. Poświęcenia dokonał arcybiskup Stanisław Gądecki oraz proboszcz kościoła ewangelicko-augsburskiego w Poznaniu. Uroczystości towarzyszyła oprawa wojskowa, salwy honorowe, Apel Pamięci. Budujący był liczny udział młodzieży szkół średnich, która przybyła ze sztandarami swych szkół. Całość przebiegała w niezwykle doniosłej atmosferze.
tekst i foto: Hanna Dobias-Telesińska
