Igor Megger
12 listopada 2022 r. w Świątyni p.w. Opatrzności Bożej odbyły się uroczystości pogrzebowe doczesnych szczątków trzech polskich prezydentów władz na uchodźstwie: Władysława Raczkiewicza, Augusta Zaleskiego i Stanisława Ostrowskiego. We wspomnieniach o tych trzech prezydentach mało moim zdaniem miejsca poświęca się zasługom prezydenta Stanisława Ostrowskiego dla miasta Lwowa, oraz dla lwowian po wojnie. Dlatego warto, choćby czytelnikom naszej strony, je przybliżyć.
Stanisław Ostrowski urodził się 29.10.1892 we Lwowie w rodzinie z korzeniami patriotycznymi. W 1912 podjął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Lwowskiego. Od 1912 roku działał w organizacjach niepodległościowych. Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich. Służbę przerwała choroba i pobyt w szpitalu. Po „kryzysie przysięgowym” działał w polskich wojskach sprzymierzonych z Austro-Węgrami. Po bitwie pod Rarańczą internowany.
Powraca do Lwowa, i bierze czynny udział w walkach o to miasto z Ukraińcami. Służy pomocą medyczną w szpitalu na Politechnice (był wtedy studentem medycyny). W czasie wojny z bolszewikami był naczelnym lekarzem Dywizji Litewsko-Białoruskiej oraz 24 pułku piechoty.
Po odejściu z armii był starszym asystentem kliniki dermatologii na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1925-1927 pracował jako starszy asystent kliniki dermatologicznej na macierzystym
Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Od 1928 pełnił funkcję ordynatora Państwowego Szpitala Powszechnego we Lwowie. W 1930 uzyskał habilitację, a w 1931 został docentem dermatologii UJK. Brał udział w zjazdach dermatologów zarówno w Polsce jak i zagranicą, był także autorem prac z dziedziny dermatologii oraz innych. Jako przedstawiciel Lwowskiej Izby Lekarskiej został wybrany do składu Naczelnej Izby Lekarskiej V kadencji 1935–1939.
Od 1930 był trzy razy wybierany we Lwowie z listy BBWR na posła do Sejmu RP. W parlamencie zajmował się sprawami zdrowotnymi, bronił też praw mniejszości narodowych. Po wyborach samorządowych z czerwca 1934 zasiadł w Radzie Miasta Lwowa i od tego roku był wiceprezydentem Lwowa. Po upływie okresu urzędowania komisarycznego prezydenta, Wacława Drojanowskiego, został wybrany prezydentem i od maja 1936 sprawował urząd prezydenta rodzinnego miasta.
Był prezesem Związku Obrońców Lwowa. Pełnił funkcję przewodniczącego powołanego w 1932 Komitetu Opieki nad Uczestnikami Powstania z r. 1863/4, roztaczającym opiekę nad weteranami z terenu województwa lwowskiego. Był wiceprezesem Towarzystwa Badania Historii Obrony Lwowa i Województw Południowo-Wschodnich. 21 marca 1937 został wybrany prezesem zarządu Polskich Towarzystw Śpiewaczych i Muzycznych. W 1937 był członkiem zarządu lwowskiego Obozu Zjednoczenia Narodowego. W 1939 pełnił funkcję prezesa Związku Miast Małopolskich. We wszystkich tych organizacjach był aktywny i nie zajmował tam stanowisk tylko dla tytułu.
Po wybuchu II wojny światowej w okresie kampanii wrześniowej 1939 pozostał we Lwowie, a 13 września w przemówieniu radiowym skierował do ludności słowa: Zostaję z wami na dolę i niedolę. Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 i kapitulacji Lwowa przed Armią Czerwoną, został aresztowany w gabinecie prezydenta 23 września 1939, tj. wbrew warunkom wcześniejszego aktu kapitulacji. Jakże podobny jest los prezydenta Ostrowskiego do losów prezydenta bohaterskiej stolicy – Stefana Starzyńskiego.
S. Ostrowski był więziony przez NKWD przez cztery miesiące we Lwowie, następnie w Moskwie: przez czternaście miesięcy na Łubiance i przez cztery miesiące w Burtykach. Łącznie w moskiewskich więzieniach był osadzony przez 19 miesięcy, w tym czasie był przez około 80 razy przesłuchiwany. W tym czasie wszyscy wiceprezydenci miasta Lwowa zamordowani zostali w Katyniu. W maju 1941 Stanisław Ostrowski jako społecznie niebezpieczny element został skazany na karę ośmiu lat w obozie pracy przymusowej na Syberii. Po zawarciu układu Sikorski-Majski wstąpił do tworzonych na terenie ZSRR sił zbrojnych, z którymi przeszedł cały szlak bojowy przez Bliski Wschód i Włochy. Służył jako lekarz w szpitalach wojskowych.
Po zakończeniu wojny pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii od 1946. Początkowo służył w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. Następnie pracował jako lekarz i ordynator oddziału dermatologicznego Szpitala w Penley. Był członkiem Ligi Niepodległości Polski. Przystąpił do Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie oraz Związku Lekarzy Polskich. 17 grudnia 1960 został wybrany przez aklamację dożywotnim prezesem honorowym Koła Lwowian w Londynie. Na emeryturę przeszedł w 1962. Był współpracownikiem tzw. Rady Trzech.
Zarządzeniem Prezydenta RP na uchodźstwie Augusta Zaleskiego został wyznaczony „na następcę Prezydenta Rzeczypospolitej na wypadek opróżnienia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej przed zawarciem pokoju”. W dniu 9 kwietnia 1972, dwa dni po śmierci prezydenta Augusta Zaleskiego, na podstawie art. 24 ust. 1 i 2 konstytucji z 1935 objął urząd Prezydenta RP na uchodźstwie. Wybór Stanisława Ostrowskiego na prezydenta RP na Uchodźstwie pojednał podzielone stronnictwa emigracyjne skupione wokół legalnego według konstytucji, lecz urzędującego wbrew wcześniejszym ustaleniom prezydenta Augusta Zaleskiego a skłóconą z nim tzw. „Radą trzech”.
Zgodnie ze swoją wcześniejszą zapowiedzią, 8 kwietnia 1979, po upływie siedmioletniej kadencji, przekazał urząd Prezydenta RP następcy, Edwardowi Raczyńskiemu. W 1973 otrzymał doktorat honoris causa Wydziału Prawa i Nauk Politycznych Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie.
W dniu 21 listopada 1982 w Londynie Stanisław Ostrowski uczestniczył w uroczystym wieczorze, upamiętniającym 64 rocznicę zwycięskiej obrony Lwowa. Po jego zakończeniu zasłabł w samochodzie, po czym został odwieziony do londyńskiego szpitala, gdzie zmarł następnego dnia, 22 listopada 1982, dokładnie w rocznicę oswobodzenia Lwowa przez Polaków. Został pochowany na Cmentarzu Lotników i Spadochroniarzy Polskich w Newark.
12 listopada 2022 z inicjatywy Premiera RP Mateusza Morawieckiego jego szczątki oraz szczątki dwóch innych Prezydentów RP na uchodźstwie, Władysława Raczkiewicza i Augusta Zaleskiego zostały sprowadzone do Polski. W uroczystościach pogrzebowych w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie brali udział m.in. Prezydent RP Andrzeja Duda oraz Premier Mateusz Morawiecki. Pochówek trzech mężów stanu miał miejsce w nowo powstałym Mauzoleum Prezydentów RP na Uchodźstwie.