Prawo magdeburskie (prawo niemieckie; łac. Ius municipale magdeburgense, niem. Magdeburger Recht) ? było to średniowieczne prawo miejskie, wzorowane na prawie Magdeburga. W 1035 roku Magdeburg otrzymał patent nadający miastu prawo do handlu i zjazdów. Miasta zakładane zgodnie z tym kodeksem miały prostokątny rynek i regularna siec ulic.
17 kwietnia 1356 roku, a więc 664 lata temu, król Kazimierz III Wielki lokował Lwów na prawie magdeburskim. W dokumencie lokacyjnym wyraźnie zaznaczył, co potwierdza jego tolerancyjną politykę, że wszyscy mieszkańcy, tak jak Polacy, tak i Rusini, Ormianie, Żydzi oraz Tatarzy, mają prawo do zachowania własnych praw, religii i obyczajów. Wraz z nadaniem prawa magdeburskiego dla Lwowa zostało zlikwidowane prawo ruskie jakie obowiązywało wówczas w mieście. W momencie, gdy Ruś Halicka przyłączona została do Polski przez Kazimierza Wielkiego, należało uregulować kwestie prawne miast położonych w tym regionie. Dotyczyło to także ludności tam zamieszkałej. Dla gminy miejskiej prawo magdeburskie służyło jako wzór nie tylko w sprawach sądowych, ale również organizacyjnych.
Gdy w roku 1356 król wydał edykt znoszący prawo ruskie dla Lwowa, zamiast którego wprowadzono prawo magdeburskie, pozostawiono autonomię sądowniczą dla Ormian, którą Ormianie sobie wybrali. Kazimierz Wielki wydał przywilej określający sytuację prawną Ormian we Lwowie, które na jego mocy mogli uznać prawo magdeburskie obowiązujące w mieście lub wybrać prawo narodowe. Wybrali prawo narodowe dające im niezależność sądowniczą. Rozciągnięto ją później na inne skupiska Ormian. Kilka lat później Kazimierz Wielki podniósł kościół ormiański do rangi katedry i zezwolił arcybiskupowi Grzegorzowi na osiedlenie się we Lwowie i sprawowanie jurysdykcji nad Ormianami zamieszkałymi w Polsce. Ustrój gminy ewoluował, czerpiąc wiele z wzorców magdeburskich i pełnię swego charakteru osiągnął w XVII wieku. Na czele samorządu Ormian stała Rada Starszych, składająca się w przypadku Lwowa z dwunastu osób zwanych ketchojami. Te osoby zwolnione były z podatków na mocy dekretu Jana III Sobieskiego. Wywodzili się z najbogatszych rodów, urząd sprawowali dożywotnio, uzupełniając skład w miarę potrzeb. Od połowy XIV w. Ormianie we Lwowie, Kamieńcu Podolskim i kilku innych miastach mieli już zorganizowane gminy narodowe, korzystające z prawa do autonomii.
Liczną społecznościa Lwowa byli Żydzi. Polityka rady wobec społeczności żydowskiej opierała się na innych podstawach. Żydów również obejmowała oferta lwowskiego przywileju lokacyjnego z 1356 roku, aby przyjąć lokalne formy organizacyjne, jeżeli nie wprost w ramach prawa magdeburskiego, to wzorując się na nim. Odrzucili oni jednak lokalny model organizacyjny i woleli podlegać prawu ziemskiemu, na którym bazowały żydowskie przywileje generalne. W 1367 r., kiedy Kazimierz Wielki potwierdził przywilej generalny dla Żydów Małopolski i Rusi, Żydzi otrzymali oddzielny przywilej dla Lwowa i całej ziemi ruskiej. Zamiast lokalnemu wójtowi podlegali wojewodzie, a ich struktury organizacyjne, o ile chodzi o stosunki z środowiskiem nieżydowskim, zawsze miały charakter regionalny, nie zaś lokalny. Wobec tego rada lwowska nigdy nie próbowała wprost zdobyć kontroli nad sądownictwem dotyczącym Żydów, ale skierowała swoje wysiłki na pole stosunków handlowych.
Osadnictwo na prawie magdeburskim we Lwowie dawało możliwość wyboru poszczególnym nacjom, także Rusinom i Tatarom, wyboru prawa narodowego przed prawem magdeburskim. Prawo narodowe często wzorowało się na prawie magdeburskim.
Osadnictwo na prawie magdeburskim dawało duże możliwości miastom i ich mieszkańcom. Dawało im:
- Prawo do budowy murów wokół miasta
- Prawo prowadzenia rynku handlowego i zarobku z tego tytułu,
- Prawo składowania i pierwokupu towarów przewożonych przez to miasto
- Prawo pobierania opłat tranzytowych (myto)
- Czasami miasta miały także prawo wydawania swojej własnej monetyj
- Bardzo ważnym było prawo wolności osobistej według zasady „miejskie powietrze czyni wolnym” co znaczyło, że mieszkaniec miasta nie był niczyim poddanym (np. chłopem pańszczyźnianym) i mógł się wolno poruszać i żyć. To prawo w istocie uniemożliwiało polskim chłopom osiedlać się w miastach.
- Prawo do samostanowienia i obsadzania stanowisk w radzie miejskiej w wyborach wśród znamienitych mieszczan.
- Prawo własnego orzekania sądowego i prawodawstwa na terenie miasta.
- Prawo pobierania podatków od rezydentów.
Wszystkie te prawa dawały miastom, w tym także Lwowi, możliwość szybszego rozwoju.
Hanna Dobias-Telesińska