Igor Megger
Informujemy, że na posiedzeniu Rady Miasta Poznania, radni miejscy zadecydowali o nadaniu nazwy skwerom w Poznaniu, z których dwie są związane z Kresami: skwer im. Sybiraków – przy zbiegu ul. Niepodległości i ul. Armii Poznań przy Cytadeli oraz skwer im. Antoniego Peretiakowicza (u zbiegu ulic Głogowskiej i Hetmańskiej) prawnika, działacza politycznego, rektora Uniwersytetu Poznańskiego w latach 1936-1939.
Antoni Peretiakowicz urodził się 13 czerwca 1884 w majątku Boruchów koło Łucka na Wołyniu. Gimnazjum ukończył w Kamieńcu Podolskim. Studia prawnicze rozpoczął w Warszawie, skąd po udziale w wydarzeniach z 1905 roku został wydalony (za co więziony był na słynnym „Pawiaku”). Studia kontynuował w Berlinie, Lwowie i Krakowie aż do uzyskania tytułu doktora prawa.
W 1918 roku na lwowskim UJK został profesorem nadzwyczajnym filozofii prawa i metodologii umiejętności prawniczych. Na początku 1919 mianowany został profesorem zwyczajnym nauki o państwie i prawie państwowym Uniwersytetu Poznańskiego, gdzie przeniósł się na stałe. Tu wykładał nauki o państwie i prawie państwowym.
Współorganizator Wydziału Prawa UP oraz jego pierwszy dziekan w latach 1919/20 i pierwszy kierownik Katedry Encyklopedii i Filozofii Prawa, a w latach 1920/1921 pełnił funkcje prorektora oraz rektora w latach 1936/1937. W latach 1919–1927 organizator i prezes Towarzystwa Prawniczego i Ekonomicznego w Poznaniu. W latach 1921–1939 był założycielem oraz redagował kwartalnik „Ruch Prawniczy i Ekonomiczny” oraz „Encyklopedię Prawa” od 1923 roku. W 1928 roku został również kierownikiem Katedry Prawa Państwowego i Publicznego w Wyższej Szkole Handlowej w Poznaniu, a w latach 1930–1936 był jej dyrektorem. Uczelnia dzięki jego staraniom w 1938 roku uzyskała prawa szkoły akademickiej z tytułem Akademii Handlowej, a w latach 1938/1939 został jej pierwszym rektorem. W 1936 roku zorganizował Instytut Prawa Publicznego. W 1937 roku w Warszawie został mianowany członkiem Trybunału Kompetencyjnego, a w 1939 roku sędzią Najwyższego Trybunału Administracyjnego i był nim do 1947 roku. W 1939 roku był wysiedlony z Poznania i przeniósł się do Warszawy, gdzie do sierpnia 1944 roku wykładał w Szkole Handlowej profesora Edwarda Lipińskiego.
Kiedy upadło powstanie warszawskie, Peretiatkowicz wyjechał do Piotrkowa Trybunalskiego i tam na tajnych kompletach uniwersyteckich wykładał prawo administracyjne. Do Poznania powrócił w marcu 1945 roku i na UP objął Katedrę Prawa Państwowego, wykładając równocześnie do 1951 roku w Akademii Handlowej. Na Sejmie PRL I kadencji był konsultantem Komisji Spraw Ustawodawczych oraz członkiem licznych instytutów naukowych. W Poznaniu piastował również godność prezesa Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Francuskiej i należał do działaczy Stronnictwa Demokratycznego. Zmarł 18 grudnia 1956 roku w Poznaniu, został pochowany na cmentarzu Górczyńskim. (opr. na podstawie źródeł internetowych).
Uchwała o nadaniu była projektem prezydenta miasta i została przegłosowana jednogłośnie. Lokalizacja nie jest przypadkowa – w tej okolicy profesor mieszkał przed wojną.
Dodajmy, że od czasu publikacji naszej pozycji „Kresowi patroni poznańskich ulic” w 2020 roku, w Poznaniu nadano tylko kilka nazw związanych z Kresami Południowo-Wschodnimi. Poniżej publikujemy listę patronów z lat 2020-2023, zastrzegam, że lista może być niepełna gdyż nie ma już na stronie GEOPOZU wykazu, na którym pracowaliśmy w 2020 roku.
Stanisław Zierhoffer (1925-2013) – Lwowianin, syn wybitnego geografa prof. Augusta Zierhoffera – dziekana na UJK oraz uczelni pznańskiej, lekarz i taternik, jest patronem skweru na Grunwaldzie koło kościoła św. Jana Kantego. Nazwę nadano w 2021 roku na wniosek radnego Krzysztofa Jury oraz Klubu Wysokogórskiego w Poznaniu. Jest to jedyny przypadek w naszym mieście gdzie upamiętniony jest członek naszego Oddziału. Prócz S. Zierhoffera upamiętniono w podobny sposób jeszcze dwóch wspinaczy.
Janina Czarnecka (1898-1974) – Lwowianka, architekt, żona wybitnego polskiego architekta Władysława Czarneckiego, jest patronką wiaduktu przy ul. Lechickiej. Nazwę nadano w 2022 roku. W 2020 roku na wniosek lewicy jej imieniem chciano zmienić nazwę ulicy im Jana Pawła II.
Tadeusz Zygfryd Kassern (1904-1957) – Lwowianin, muzyk, kompozytor, polski attache ds. kultury przy ONZ, w 2022 roku stał się patronem parku na Piątkowie na os. B. Chrobrego – pisaliśmy o tym wielokrotnie jako że byliśmy wnioskodawcą tej uchwały.
Franciszek Jach (1894-1944) – choć nie Kresowiak (pochodził z pow. żnińskiego), ale wart wspomnienia, gdyż brał udział w walkach o Lwów w 1919 roku. W 2022 roku został patronem nowo powstałej ulicy u styku ulic Głuszyna i Sypniewo.
Na koniec dygresja: moim zdaniem lepiej by było miast nadawania kilkudziesięciu nazw (gdyż tyle rektorów miało UAM – 12 przed wojną , 2 w okupację i 18 po 1945 do dziś) i wyszukiwania wolnych skwerów, placyków, uliczek – często symbolicznych i nieprzystających do rangi osoby będącej patronem, nadać łączne imię „Rektorów UAM” większemu parkowi czy placowi na przykład na terenie kampusu Morasko, wraz z trwałą formą ich upamiętnienia np. aleją drzew z tabliczkami, czy dedykowanych ławek.
No cóż, niestety czasem wydaje się, że brak jest zainteresowania nad trochę trudniejszą formą upamiętnienia, jak i brak jest zainteresowania w upamiętnianiu postaci zasłużonych dla Poznania w formie budzącej zainteresowanie jak i przyjaźniejszej dla mieszkańców no i wreszcie godniejszej dla patronów.