Aktualności

Na naszym środowym spotkaniu gościliśmy Franciszka Bąkowskiego ze Stowarzyszenia Huta Pieniacka. Było to spotkanie bardzo interesujące. Pan Bąkowski przedstawił pokrótce historię miejscowości, czas zagłady, losy uratowanych i czas współczesny.

Wieś Huta Pieniacka powstała w 1650 r. z osadników pochodzących z Mazowsza i Litwy. W pobliskich Podhorcach rezydowali Koniecpolscy, Rzewuscy, Sobiescy, kilka km było do Oleska. Sama wieś, wg spisu z 1939 r., posiadała 173 gospodarstwa z 760 mieszkańcami i była etnicznie całkowicie polska. Mieszkańcy zajmowali się głównie rolnictwem, była też tu huta szkła. ?Sąsiadem? wsi był Edward Dubanowicz prof. Uniwersytetu Jana Kazimierza, prawnik, działacz polityczny, społeczny, sponsor budowy kościoła, jego wnuk ufundował m. in. sztandar Stowarzyszenia.

Dwa tygodnie przed napadem w Hucie przez ok. 10 dni stacjonowali partyzanci rosyjscy ? 400 osób. Wieś nie mogła w tych warunkach utrzymać takiej dodatkowej grupy, więc partyzanci wyprawiali się po sąsiednich wioskach, a szło to na konto mieszkańców Huty Pieniackiej. Zginęło wtedy dwóch żołnierzy z SS-Galizien, którym w Brodach urządzono pokazowy pogrzeb.

28 lutego 1944 r. we wsi przebywało 1500 osób, bo byli tu uciekinierzy z Wołynia i sąsiednich wiosek. We wsi była komórka AK dowodzona przez Kazimierza Wojciechowskiego. Ludzie pełnili nocne warty, w razie alarmu mieli chronić się w kościele. Tymczasem wieś otoczono. Brała w tym udział UPA, SS-Galizien i okoliczni mieszkańcy – Ukraińcy. Ludzie schronili się w kościele i tam urządzono im piekło. Z kościoła wyprowadzano po 30-40 osób i zamykano w stodole, którą podpalono. Z płonącej stodoły wydostała się i uratowała siostra pana Bąkowskiego i jeszcze kilka osób. Pod kościołem podpalono Kazimierza Wojciechowskiego. Spalonych żywcem zostało ok. 1200 osób. Ok. 200 osób zdołało się uratować różnymi sposobami. Cudem uratowało się małe dziecko zgubione w czasie ucieczki? Sam pan Bąkowski w 1944 r. miał 7 lat, oprócz niego było pięcioro rodzeństwa. Brat i rodzice zginęli. Franciszek Bąkowski został sierotą, ks. Cieński umieścił go w ochronce w Złoczowie. Potem były jeszcze inne domy dziecka. Los mieszkańców bardzo go interesował. Poprzez Stowarzyszenie UOZUN od Szczepana Siekierki zebrał adresy uratowanych i uzyskał 30 pisemnych wspomnień od byłych mieszkańców.

W 2005 r., w miejscu nieistniejącej już wsi, postawiono pomnik poświęcony pamięci pomordowanych mieszkańców. Pomnik to granitowy krzyż i płyty z wpisanymi nazwiskami pomordowanych, co piąte to dziecko. Najbardziej zasłużone w powstaniu pomnika osoby to: Michał Górski, Roman Maćkówka i brat prelegenta Władysław Bąkowski.

Pierwszą informacją o mordzie było sprawozdanie księdza Cieńskiego, który był na miejscu dwa dni potem, odprawił mszę św. za pomordowanych i wysłał sprawozdanie do kurii. W grupie UPA byli mieszkańcy ze wsi Czernica z okolic Podkamienia. Dowódcą ich był Włodzimierz Czerniawski. Po wojnie pracował na Dolnym Śląsku jako geodeta. Został rozpoznany, osądzony i skazany na karę śmierci. O Hucie Pieniackiej wyszło kilka publikacji m. in. zbiór relacji ocalonych, książka W. Bąkowskiego ?Zagłada Huty Pieniackiej?, wg książki S. Żuka, wnuka położnej zamordowanej w kościele, nagrano film ?Skrawek piekła na Podolu?.

W 2013 r. w Hołubicy oddano monstrancję z kościoła w Hucie Pieniackiej. Jest teraz w klasztorze franciszkańskim we Wschowie.

Stowarzyszenie współpracuje z motocyklistami, członkowie tej grupy są bardzo pomocni i operatywni, m. in. pomogli w uporządkowaniu kwatery żołnierzy z wojny bolszewickiej na cmentarzu w Brodach, jeden z członków ufundował krzyże.

Przed ostatnią rocznicą zniszczono granitowy krzyż pomnika i pobazgrano tablice. Ukraińcy postawili nowy. Odbyły się uroczystości z udziałem władz. Jak wiemy były kolejne profanacje miejsca pamięci.

Po zakończeniu wypowiedzi uczciliśmy chwilą ciszy pamięć ofiar i długo nie mogliśmy się otrząsnąć z przygnębienia.

Wanda Butowska

19 marca 2017 roku spotkaliśmy się w Salonie Lwowskim w Domu Polonii na Starym Rynku w Poznaniu. Tym razem tematem była 200-lecie Szkoły nr 10 im. św. Marii Magdaleny we Lwowie, obchodzone w ubiegłym roku. Gościem spotkania była wieloletnia dyrektorka Szkoły Marta Markurina.

Sala zgromadziła liczne grono członków poznańskiego Oddziału TML i KPW oraz sympatyków.

Tego dnia imieniny obchodził członek naszego Oddziału Józef Wysoczański, który ugościł zebranych. Z naszej strony otrzymał życzenia, Solenizantowi odśpiewano 100 lat. Wzniesiony został także toast za Marszałka Józefa Piłsudskiego. Zaśpiewano lwowskie piosenki.

Na początku przedstawiony został film obrazujący historię Szkoły, popularnej „Dziesiątki”. Wypowiadali się absolwenci szkoły i nauczyciele.

Szkoła Średnia nr 10 im. św. Marii Magdaleny we Lwowie założona została w 1816 roku jako Lwowska Szkoła Trywialna imienia św. Marii Magdaleny. Obecnie jest jedną z dwóch (druga to 24 Szkoła im. Marii Konopnickiej na Łyczakowie) średnich szkół we Lwowie z polskim językiem nauczania.  Rozpoczęcie jej działalności ściśle wiąże się z Kościołem p.w. św. Marii Magdaleny. Do  1845 roku lekcje miały charakter koedukacyjny, później utworzono dwie osobne szkoły dla dziewcząt i chłopców. Po utracie niepodległości Polski, kiedy szkoła znalazła się na terenie zaboru austriackiego, językiem wykładowym do 1848 roku stał się język niemiecki. W 1875 roku ustanowiona została Rada Szkolna Okręgowa, co dało szkole pewną autonomię. Lata 1934-1939 w kronikach szkolnych zwane są „złotym okresem”. Ogromny udział w szybkim rozwoju szkoły tego okresu miał jej dyrektor Mieczysław Opałek. Z jego inicjatywy zaczęto organizować wystawy szkolne, które  wtedy były zjawiskiem oryginalnym, odbiegającym od rutyny nauczania. Z powodu wybuchu wojny rok szkolny 1939/1940 nie rozpoczął się. Wielkie znaczenie w tym okresie miały organizacje harcerskie, m.in.: „Pogotowie Harcerskie”, w którym działali uczniowie szkoły. W budynku szkolnym umieszczona została I Ochotnicza Kampania Harcerska, która brała udział w obronie Lwowa we wrześniu 1939 roku, a jej dowódcą był por. Zbigniew Czekański. Czasy radzieckiej Ukrainy, to trudny okres historii szkoły. Językiem nauczania pozostał wprawdzie język polski, jednak szkole odebrano imię patronki i zastąpiono go liczbą 10. Dyrekcja zmagała się z trudnościami materialnymi, w 1961 roku władze radzieckie odebrały szkole status szkoły średniej. Szkoła borykała się z wieloma problemami: brak podręczników,  walka z sowiecką ideologią, narzucaną systemowi nauczania. Duże znaczenie miały zajęcia pozalekcyjne, koła zainteresowań, na których uczniowie nie tylko zdobywali wiedzę, ale też uczyli się prawidłowych postaw moralnych. Lata 1945-1990, to czas walki o polskość. Szkoła kilkakrotnie zagrożona była zamknięciem. Po uzyskaniu niepodległości przez Ukrainę w 1991 roku przywrócono szkole status szkoły średniej. W latach 90. Rada Miejska Lwowa umieściła na budynku szkoły tablicę poświęconą ukraińskiemu nacjonaliście Romanowi Szuchewyczowi Czuprynce, na usunięcie której Dyrekcja Szkoły nie miała wpływu. Szkoła od wielu lat walczyła o przywrócenie swojej historycznej nazwy. 27 lipca 2013 roku Rada Miejska Lwowa uchwaliła decyzję o przywróceniu szkole historycznego imienia Św. Marii Magdaleny. Niestety kościoła p.w. św. Marii Magdaleny do dzisiaj nie udało się odzyskać dla społeczności katolickiej i nadal w nim jest na zmianę sala koncertowa z kościołem. Obecnie Szkoła liczy 300 uczniów i 35 nauczycieli. Budynek składa się z 16 sal lekcyjnych, sali sportowej oraz biblioteki. Młodzież szkolna rekrutuje się z rodzin mieszanych.

Katarzyna Kwinecka, organizatorka Salonu Lwowskiego, przedstawiła Martę Markuninę i poprosiła ją o zabranie głosu. Była dyrektorka Dziesiątki opowiadała o swojej wieloletniej pracy, o nauczycielach i uczniach, a także o wielu trudnościach, które pokonywała dzięki dobrej współpracy z rodzicami i gronem nauczycielskim. Zebrani zadawali pytania.

tekst: Hanna Dobias-Telesińska, foto Jacek Kołodziej

10 lutego 2017 r. w 77 rocznicę pierwszej masowej zsyłki Polaków na Sybir odbyły się uroczystości upamiętniające tamte wydarzenia. Pod honorowym patronatem Marszałka Województwa Wielkopolskiego Marka Woźniaka Związek Sybiraków Oddział w Poznaniu zorganizował obchody. Uczestniczyli w nich świadkowie, którzy przeżyli, ich rodziny oraz przedstawiciele władz wojewódzkich i miasta Poznania, a także organizacje kresowe, m. in. naszego Towarzystwa.

O godz. 11.00 odprawiona została Msza św. w kościele p.w. Najświętszego Zbawiciela przy ul. Fredry, z pocztami sztandarowymi. Ksiądz prowadzący Mszę św. homilię poświęcił wydarzeniom sprzed 77 laty.

Po Mszy św. ok. godz. 12.00 uczestnicy uroczystości przeszli pod Pomnik Ofiar Katynia i Sybiru. Po hymnie Sybiraków nastąpiły wystąpienia przedstawicieli władz: wojewódzkich i prezydenta miasta oraz prezesa Stowarzyszenia Sybiraków. Modlono się w intencji ofiar wywózek i za Sybiraków. Na koniec delegacje złożyły kwiaty pod pomnikiem i zapaliły znicze.

Hanna Dobias-Telesińska